ΥΔΡΟΠΟΝΙΑ ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

ΜΙΑ ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΟΥ ΔΙΝΕΙ ΛΥΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΝΕΡΟΥ & ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ

Το θερμοκήπιο, είναι μια επιχειρηματική δραστηριότητα, εντάσεως κεφαλαίου και εργασίας που θα πρέπει να βασίζεται στις αρχές της Αειφορίας (Κερδοφορία – Περιβάλλον – Άνθρωπος). Ξεπερνάει την γεωργική ενασχόληση και αποτελεί Βιοτεχνία ή Βιομηχανία όπου οι εργαλειομηχανές της είναι τα φυτά. Τα φυτά είναι ζωντανοί οργανισμοί, τα χαρακτηριστικά τους καθορίζονται από το γενετικό τους υλικό (DNA) και για να επιβιώσουν ή να παράγουν απαιτούν συγκεκριμένες συνθήκες περιβάλλοντος & ρίζας (Θερμοκρασία, Υγρασία, Φωτεινή Ενέργεια, Διοξείδιο του Άνθρακα στην ατμόσφαιρα, Ανόργανα Θρεπτικά Στοιχεία στην ριζόσφαιρα….).

Η Υδροπονία ή η Εκτός Εδάφους καλλιέργεια αποτελεί μια μέθοδο καλλιέργειας που εφαρμόζεται κυρίως στα θερμοκήπια αλλά και στο αστικό πράσινο. Το έδαφος αντικαθίσταται από υποστρώματα (ανόργανα ή οργανικά) ή από θρεπτικό διάλυμα για να δημιουργηθεί ένα καλύτερο για τις ρίζες του φυτού περιβάλλον. Συμβάλει σημαντικά στην αειφόρο ανάπτυξη της επιχείρησης, αυξάνοντας την παραγωγή, βελτιώνοντας την ποιότητα των προϊόντων,  εξασφαλίζοντας καλύτερες συνθήκες εργασίας καθώς και αποτελεσματικότερη χρήση εισροών όπως το νερό, τα λιπάσματα, τα φυτοφάρμακα… Αν και εφαρμόζεται για δεκαετίες με πολύ καλά αποτελέσματα πλέον και στην χώρα μας (η έκταση των υδροπονικών καλλιεργειών στην Ελλάδα, το 2024, εκτιμάται στα 4.000 – 4.500 στρέμματα), αντιμετωπίζεται ακόμη και σήμερα, με  ανυπόστατες υπερβολές που πολλές φορές υπερβαίνουν την πραγματικότητα και την επιστήμη. Υπερβολές που εκφράζονται με Μύθους (Μ) και απαντώνται με Αλήθειες (Α) που βασίζονται στην επιστήμη και την πρακτική.

Η υδροπονία δεν αποτελεί επένδυση αλλά διαφορετικό τρόπο  καλλιέργειας

Ι. Μ: Η υδροπονία είναι πολύ ακριβή επένδυση.

  Α: αποτελεί την πιο αποτελεσματική (οικονομική) μετατροπή σε ένα θερμοκήπιο. Επένδυση είναι το θερμοκήπιο, όχι η υδροπονία. Το οποιαδήποτε επιπλέον κόστος (αν υπάρχει) αποσβένεται από την μεγαλύτερη παραγωγή, την καλύτερη ποιότητα προϊόντος (καλύτερη τιμή στην αγορά) και τις μειωμένες εισροές (λιπάσματα, νερό, φυτοπροστατευτικά). Επιγραμματικά, η συμβολή της υδροπονίας στην μείωση του κόστους παραγωγής / κιλό παραγόμενου προϊόντος οφείλεται στις παρακάτω παραδοχές:

1. Η ΚΑΤΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 30% ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΑΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΟ ΧΩΜΑ, ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΜΕΙΩΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΔΟΚΟΜΕΝΗ ΤΙΜΗ ΠΩΛΗΣΗΣ.
2. ΓΡΗΓΟΡΟΤΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ & ΠΡΩΙΜΙΣΗ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 10 -15 ΗΜΕΡΕΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ.
3. ΑΠΟΜΕΙΩΣΗ ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΕΙΔΙΚΆ ΣΕ ΚΑΛΛΙΈΡΓΕΙΕΣ ΠΟΥ ΥΠΕΡΥΨΏΝΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ.
4. ΑΠΟΜΕΙΩΣΗ ΕΙΣΡΟΩΝ (ΝΕΡΟ, ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ, ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΙΑ…) ΚΑΤΑ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 50%.
5. ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΧΡΗΣΗΣ ΑΠΟΛΥΜΑΝΤΙΚΩΝ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ ΕΔΑΦΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΩΝ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΩΝ.
6. ΓΡΗΓΟΡΗ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ (1 – 2 ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΑΠΟ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ) ΚΑΘΩΣ ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΠΟΛΥΜΑΝΣΗΣ ΕΔΑΦΟΥΣ ΚΑΙ ΕΔΑΦΟΒΕΛΤΙΩΣΗΣ.
7. ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΗΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ ΜΕ Μ/Α ΠΛΑΣΤΙΚΟ:

• • ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 20% ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟ ΧΕΙΜΩΝΑ ΛΟΓΩ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΕΞΑΤΜΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΔΑΦΟΣ.
  • ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 20% ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΗΣ ΥΓΡΑΣΙΑΣ (%) ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΜΕ ΌΤΙ ΣΥΝΕΠΑΓΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ ΤΩΝ ΥΔΡΑΤΜΩΝ – ΦΥΤΟΥΓΕΙΙΝΗ.
  • ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ 20% ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΦΩΤΟΣ ΜΕ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ.
  • ΕΛΕΓΧΟΣ / ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΣΕ ΕΝΤΟΜΑ ΠΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΝΟΥΝ ΤΟΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟ ΣΤΟ ΧΩΜΑ (ΛΥΡΙΟΜΥΙΖΑ, ΘΡΙΠΑΣ, TUTA).

1. ΚΑΘΑΡΟ & ΕΥΧΑΡΙΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ.

Η υδροπονία εφαρμόζεται σε όλους τους τύπους θερμοκηπίου – υπό προϋποθέσεις και σε υπαίθριες καλλιέργειες.

ΙΙ.  Μ: η υδροπονία είναι δύσκολη, δεν ‘συγχωρεί’ λάθη και είναι κατάλληλη μόνο για υψηλής τεχνολογίας (High Tech – τύπου Ολλανδίας) θερμοκήπια.

    Α: αποτελεί εύκολη διαδικασία και μπορεί να προσαρμοστεί με επιτυχία σε όλους τους τύπους των θερμοκηπίων, από τα πιο απλά (Low Tech) μέχρι τα πιο σύγχρονα (High Tech), ακόμη και σε υπαίθριες καλλιέργειες. Οι λέξεις        κλειδιά για την επιτυχημένη υδροπονία είναι:  ένα αξιόπιστο σύστημα άρδευσης (κατανομή του θρεπτικού διαλύματος) & η σωστή στράγγιση (ελεύθερη απορροή κατά μήκος των γραμμών φύτευσης). Βέβαια, υπάρχει εξοπλισμός για όλες τις κατηγορίες θερμοκηπίων, από τον πιο απλό μέχρι τον απόλυτο αυτοματισμό.

Στην Ελλάδα υπάρχει εμπειρία και εφαρμοσμένη τεχνογνωσία για την Υδροπονία.  

ΙΙΙ.  Μ: Δεν υπάρχει τεχνογνωσία και τεχνική υποστήριξη στην Ελλάδα.

     Α: Στην Ελλάδα, τα τελευταία 20 χρόνια, έχουν δημιουργηθεί θύλακες (Ινστιτούτα, Πανεπιστήμια, Εταιρείες) εφαρμοσμένης τεχνογνωσίας  & μεθοδολογίας ικανοί να υποστηρίξουν Υδροπονικές καλλιέργειες όλων των επιπέδων. Η εταιρεία , IQ Crops, με δική της τεχνογνωσία και εξειδίκευση, με   παρουσία στον Ελληνικό & Διεθνή χώρο από το 1988, έχει εφαρμόσει και υποστηρίξει πλέον των 15.000 στρεμμάτων υδροπονικών καλλιεργειών στην Ελλάδα, Κύπρο, Βαλκάνια, Τουρκία, Μ. Ανατολή… σε 17 διαφορετικές καλλιέργειες. Επίσης δραστηριοποιείται στο Αστικό πράσινο σε κατασκευές ταρατσόκηπων και κάθετων κήπων σε υπόστρωμα πετροβάμβακα με την επωνυμία IQ Greening.

Τα προϊόντα που  παράγονται σε Υδροπονικές καλλιέργειες είναι καλύτερης ποιότητας.

IV.  Μ: Τα φρέσκα προϊόντα που παράγονται στις Υδροπονικές καλλιέργειες είναι ‘τεχνικά’, & υποδεέστερης ποιότητας.

V.   Α: από την δεκαετία του 1980, υπάρχουν πολλές μελέτες από Ινστιτούτα και Ιδρύματα σε όλο τον κόσμο που συνηγορούν ότι τα προϊόντα που παράγονται Υδροπονικά είναι ποιοτικά ανώτερα από αυτά που παράγονται στο χώμα (κάτω από τις ίδιες συνθήκες) . Τα ποιοτικά στοιχεία αφορούν τις μεγαλύτερες περιεκτικότητες σε θρεπτικά στοιχεία (βιταμίνες, σάκχαρα…), καλύτερα οργανοληπτικά (γεύση, άρωμα, χρώμα, συνεκτικότητα…) χαρακτηριστικά και σημαντικά μεγαλύτερη διατηρισιμότητα στο ράφι. Η διαφορά στην ποιότητα, (καθώς και την ποσότητα) του παραγόμενου προϊόντος, τεκμηριώνεται λόγω:

1. 1. της ορθότερης & ακριβέστερης διαχείρισης της λίπανσης – θρέψης των φυτών ανάλογα των αναγκών τους.
   2. Της ορθότερης & ακριβέστερης διαχείρισης της άρδευσης των φυτών ανάλογα των αναγκών τους.

Η υδροπονία είναι μέθοδος φιλική προς το περιβάλλον

VI.  Μ: Η υδροπονία είναι επιβαρυντική για το περιβάλλον και απαιτεί μεγάλες ποσότητες σε νερό και λιπάσματα.

     Α: Αποτελεί την πλέον αποτελεσματική μέθοδο στην διαχείριση του νερού και των λιπασμάτων. Για την παραγωγή ενός κιλού τομάτας απαιτούνται περισσότερα από 60 λίτρα νερό στις υπαίθριες καλλιέργειες, περίπου 40 λίτρα στις καλλιέργειες θερμοκηπίου στο έδαφος και 15-30 λίτρα στις Υδροπονικές καλλιέργειες ανοικτού συστήματος (χωρίς ανακύκλωση) με δυνατότητα να φτάσει 4-5 λίτρα νερού στα κλειστού τύπου θερμοκήπια. Ανάλογη είναι και η μείωση της χρήσης  λιπασμάτων ανά κιλό παραγωγής. Επίσης, αποφεύγονται τα απολυμαντικά εδάφους και μειώνεται η χρήση Φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων.

VII.  Μ: η υδροπονία δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε περιπτώσεις κακής ποιότητας νερού άρδευσης (αυξημένης αλατότητας) και πρέπει να συνοδεύεται υποχρεωτικά από σύστημα ανακύκλωσης του θρεπτικού διαλύματος.

      Α: αν και η ποιότητα του νερού άρδευσης είναι σημαντικός παράγοντας επιτυχίας μιας καλλιέργειας, τα Υδροπονικά συστήματα σε ανόργανα υποστρώματα δίνουν πολύ καλύτερα αποτελέσματα καθότι δεν δημιουργείται συσσώρευση αλάτων στην ριζόσφαιρα – εύκολο ξέπλυμα. Στην Ελλάδα (Κρήτη, Πελοπόννησο…) υπάρχουν πολλά & επιτυχημένα Υδροπονικά Θερμοκήπια όπου το νερό άρδευσης έχει υψηλή Ηλεκτρική Αγωγιμότητα (> 1,5 mS/cm) με ανάλογες υψηλές περιεκτικότητες σε Νάτριο (> 100ppm) και Χλωρίου (> 250 ppm). Όσον αφορά την ανακύκλωση της περίσσειας του θρεπτικού διαλύματος, δεν αποτελεί πάντα την πιο αειφόρα μέθοδο (κερδοφορία – περιβάλλον). Η επαναχρησιμοποίηση της περίσσειας του θρεπτικού διαλύματος σε γειτονικές καλλιέργειες πολλές φορές είναι πιο αειφόρα – αποτελεσματική διαδικασία.

Υδροπονία – Εξοικονόμηση νερού  – Διεθνείς Τάσεις

Η γεωργία, σε παγκόσμιο επίπεδο, βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι:

• Καταναλώνει το 70% του νερού που καταναλώνεται παγκοσμίως.
• Συμμετέχει κατά 20 – 30 % στην παραγωγή αερίων, υπεύθυνων για το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
• Καλείται να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού σε τρόφιμα σε μια εποχή όπου ο αστικός πληθυσμός έχει ξεπεράσει τον αγροτικό.
• Αντιμετωπίζει την πρόκληση – προβληματισμό για την επάρκεια και αποτελεσματικότητα στην χρήση πρώτων υλών.

Τόσο στον FAO (Food & Agriculture Organization) αλλά και  σε διάφορα ινστιτούτα ανά τον κόσμο, (την τελευταία εικοσαετία) υπάρχει έντονος προβληματισμός  για την γεωργία σε σχέση με την αποτελεσματικότητα στην χρήση  της γης καθώς και την συμβατότητα με τις αρχές της αειφορίας και ειδικά του περιβαλλοντικού αποτυπώματος. Αρκετές έρευνες έχουν δημοσιευθεί. Άλλες αφορούν συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη και  άλλες επικεντρώνονται σε τομείς ή τεχνικές ΄της γεωργικής πρακτικής.

Η γεωργία ακριβείας σε όλες τις πτυχές της, αποτελεί κοινή βάση για την εξέλιξη. Πιο συγκεκριμένα,  οι καλλιέργειες υπό κάλυψη, δείχνει να αποτελούν την πλέον αποδοτική γεωργική ενασχόληση. Εξασφαλίζει την μέγιστη παραγωγή ανά μονάδα επιφανείας, με την χαμηλότερη επιβάρυνση του περιβάλλοντος ανά κιλό παραγόμενου προϊόντος. Ειδικά για τα θερμοκήπια, όσο υψηλότερου τεχνολογικού επιπέδου είναι, τόσο περισσότερο συμμορφώνονται με τα  7 UNSDGs κριτήρια, με ιδιαίτερη έμφαση στην αποτελεσματικότητα της χρήσης νερού και λιπασμάτων. Η υδροπονία ακριβείας, αποτελεί θεμελιώδες εργαλείο για την επίτευξη των εν λόγω κριτηρίων.

Η ποσότητα του νερού (για την άρδευση) που απαιτείται σε ένα θερμοκήπιο, εξαρτάται:

1. από τις ανάγκες του φυτού για εξατμισοδιαπνοή,
2. την απορρόφηση του νερού για την ανάπτυξη & δημιουργία φυτικής μάζας (φύλλα, κλάδοι, καρποί….)
3. την απορροή
4. την εξάτμιση της καλλιεργούμενης έκτασης (χώμα).

Ο Δείκτης Αποτελεσματικής Χρήσης του νερού,  WUE (Water Use Efficiency), αποτυπώνεται με διαφορετικούς τρόπους: συνολική παραγωγή φυτομάζας  ή συνολική μάζα καρπών σε σχέση με την εφαρμοζόμενη ποσότητα σε νερό. Στην υδροπονία , εκτός του ότι δεν υπάρχει η εξάτμιση του χώματος (επιδαπέδια κάλυψη με πλαστικό), η απορροή είναι απόλυτα ελεγχόμενη και κυμαίνεται σε ποσοστά 20 -30% σε σχέση με το σύνολο του εφαρμοζόμενου νερού. Ενώ στο χώμα είναι ανεξέλεγκτη και μεγαλύτερη του 50%. Στην υδροπονία, υπάρχει και η δυνατότητα ανακύκλωσης που δίνει προοπτικές για ακόμη χαμηλότερες απορροές. Αυτές οι τρεις παράμετροι ξεχωρίζουν την υδροπονία στην αποτελεσματικότατά της χρήσης νερού και κατ’ επέκταση λιπασμάτων.